Renesans idei państwa narodowego w Europie Środkowo – Wschodniej po 1989 roku na przykładzie Czechosłowacji

Abstract

Celem pracy jest przedstawienie procesów związanych z walką jaką przechodziły kraje bloku sowieckiego w drodze do uniezależnienia i demokratyzacji zarówno na drodze czysto politycznych posunięć władz jak i walki ludności konkretnych narodów. W analizie skupiono się głównie na przykładzie Czechosłowacji, której historia dążeń niepodległościowych wydaje się najbardziej wyraźna oraz wiąże się częściowo również z historią Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w okresie komunizmu powojennego przez co staje się bliższa. Przykład Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej jest o tyle ciekawy, iż idea państwa narodowego w jej przypadku w efekcie doprowadziła do powstania dwóch nowo niezależnych narodów. Co ciekawsze historia Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich jako olbrzymiego i potężnego imperium mającego swoje początki we wczesnych latach dwudziestych dwudziestego wieku jest o tyle ciekawsza, iż władze Rosji skupiające w swoim tworze kilkanaście państw, zajmując ogromne powierzchnie terytorialne i sprawując kontrolę nad państwami w Europie Wschodniej i Środkowej dopuściły do upadku wydawać by się mogło niezniszczalnego mocarstwa. Co więcej kryzys i rozpad ZSRR prowadzonego twardą żelazną ręką dyktatury Stalina i jego następców miał swój początek wśród państw Europy Środkowo – Wschodniej. Odzyskanie niepodległości przez kraje zajmujące wyżej wymienione terytorium dodatkowo spowodowało poruszenie wśród aparatów politycznych tworzących wspólnie z Rosją narodowe mocarstwo i wkrótce ruchy nacjonalistyczne zapoczątkowane w Europie Środkowo – Wschodniej doprowadziły do upadku Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Czechosłowacja jako jeden z krajów bloku sowieckiego pozbawiony suwerenności przez okres około czterdziestu lat tak samo jak Polska, Węgry, Rumunia, Bułgaria czy Niemcy Wschodnie zmagała się z problemami doktryny komunistycznej i zwierzchnictwem komunistycznej partii w kraju, dążąc przez dziesiątki lat do odzyskania niepodległości i całkowitego uniezależnienia się od zwierzchnictwa rosyjskiego. Przykład narodu Czechów i Słowaków jest typowym odzwierciedleniem społeczeństwa dwóch narodowości zamkniętego w jednym aparacie państwowym w celu uzyskania korzyści politycznych, społecznych czy ekonomicznych. Połączone w latach dwudziestych narody Czechów i Słowaków w celu przeciwstawienia się wspólnemu agresorowi, po roku 1989 zaczęły odczuwać potrzebę powrotu do dawnego porządku i chęć ponownego utworzenia niezależnego aparatu państwowego na fundamentach historycznych zapisów. Proces określany jako „aksamitny rozwód” był pierwszym na świecie tak spektakularnym i jednocześnie spokojnym rozpadem państwa. Tym co dla jednych jest rozpadem, dla obywateli Czechosłowacji było naturalnym powrotem do normalności. Przebieg i skutki nacjonalistycznej walki Czechów i Słowaków o niezależne państwo trwał długo, okupione wieloma ofiarami, bohaterami na emigracji i w więzieniach. W pracy przedstawiono odrodzenie się idei państwa narodowego na początku XX wieku trwającego aż do końca lat dziewięćdziesiątych.